პოდკასტი: სოციალური მუშაობა და ფემინიზმი

ფემინიზმი, როგორც თეორია, წარმოიქმნა ქალთა მრავალსაუკუნოვანი დისკრიმინაციის, ისტორიული უსამართლობის, პატრიარქალური წყობის, მამაკაცის დომინირების უალტერნატივობის კრიტიკის შედეგად. ფემინიზმის ისტორია, როგორც ვიცით სამ გამოკვეთილ ტალღას მოიცავს, თუმცა, მათი დაყოფაც პირობითია, რადგან ეს ტალღები ხშირად ურთიერთგადამფარავია. ფემინიზმის პირველი ტალღა XIX საუკუნეში აგორდა და მისი მიზანი იყო სქესთა იურიდიული უფლებების გათანაბრება. ფემინიზმის მეორე ტალღა ქალისა და მამაკაცის ფაქტობრივ თანასწორობას ქადაგებდა, როგორც სამართლებრივ, ასევე სოციალურ-კულტურულ ასპექტში. მესამე ტალღის ფემინიზმი კი ცდილობს რასის, კლასის, გენდერისა თუ სექსუალობის საკითხების მიმართ უფრო სენსიტიური იყოს.

და რა კავშირი აქვს სოციალურ მუშაობას სამივე ტალღასთან ან ზოგადად ფემინიზმთან?

სოციალური სამუშაოს, როგორც პროფესიის უმთავრესი მიზანია ხელი შეუწყოს სოციალურ ცვლილებას, მოახდინოს ინდივიდის, ჯგუფის და მთლიანი საზოგადოების ფუქნციონირების ამაღლება, რომელიც გულისხმობს ადამიანის მიერ საკუთარი პოტენციალის მაქსიმალურ რეალიზაციას სოციუმში და საზოგადოების პროდუქტიულ წევრობას. რაც ფემინიზმის ერთ-ერთი ძირითადი ღირებულებაცაა.

სოციალური მუშაობის ძირითადი ფასეულობები, როგორიცაა სოციალური სამართლიანობა, ადამიანის პატივისცემა,   ადამიანთა შორის არსებული ურთიერთობების მნიშვნელობა ცალსახად შეესაბამება ფემინისტურ პერსპექტივას.

სოციალური მუშაობაც, ისევე როგორც ფემინიზმი მოიცავს იმ თეორიებსა და იდეოლოგიას, რომელიც მიზნად ისახავს ჩაგრულთა მდგომარეობისა თუ გამოცდილების აღწერას, მათთვის თანასწორი სოციალური, პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ კულტურული უფლებების მოპოვებას. სოციალური მუშაობა, რომელიც მიმართულია ზოგადად მოწყვლადი ჯგუფებისთვის თანასწორუფლებიანი, სამართლიანი გარემოს შექმნაზე, ხოლო ფემინიზმი კი, სწორედ ქალებს მოიაზრებს ჩაგრულებად, შეიძლება ითქვას, რომ მათ საერთო ღირებულებები და მიზანი აქვთ,  რაც უთანასწორობასთან ბრძოლას და სამართლიანი გარემოს შექმნას გულისხმობს.

ფემინისტური სოციალური მუშაობა

ფემინისტური მიდგომა სოციალური მუშაობისადმი ემყარება დაშვებას, რომ ქალი ბენეფიციარის მოწყვლადობა არ არის მხოლოდ ქალების მენტალიტეტის და მათი პიროვნულობის ბრალი, არამედ ჩვენი სოციალური სტრუქტურიდან მომდინარეობს, რომელიც არის პატრიარქალური და მჩაგვრელი ქალების მიმართ. ეს მიდგომა ემყარება რწმენას, რომ პატრიარქალურ კულტურაში მამაკაცებს აქვთ უპირატესობები, რაც გამორიცხავს ქალთა თანასწორობას. აქედან გამომდინარე, მიზანი ამ პერსპექტივის არის ისეთი საზოგადოების შექმნა, რომელიც თანაბარი იქნება როგორც მამაკაცებისთვის, ასევე ქალებისთვის. ფემინისტური სოციალური მუშაობა ფოკუსირებულია ბენეფიციართა გაძლიერებაზე და მათი კეთილდღეობის ამაღლებაზე, რა თქმა უნდა ინდივიდების პოტენციალისა და მისწრაფებების შესაბამისად.

პრაქტიკოსები, რომლებიც იყენებენ ფემინისტურ პრინციპებს თავიანთი სოციალური სამუშაოს განხორციელებისას ქალების ჩაგვრის პირად გამოცდილებებს ხედავენ უფრო სისტემურ პრობლემად და უკავშირებენ მჩაგვრელ სოციალური სტრუქტურასა და გაბატონებულ დისკრიმინაციულ პრაქტიკებს.

ამ ორი პერსპექტივის ურთიერთკავშირის ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითია, „პირადი პოლიტიკურია“ და „ადამიანი გარემოში“, რომელიც შემოგვთავაზა Berlin and Kravetz-იმ.   „პირადი პოლიტიკურია“ არის სლოგანი, რომელსაც ფემინისტები იყენებენ იმის ასახსნელად, რომ ინდივიდუალური  ჩაგვრის, მოწყვლადობის გაგება შესაძლებელია მხოლოდ მისი პოლიტიკური, ეკონომიკური თუ სოციალური კონტექსტის გაგებით და შესწავლით.

„ადამიანი გარემოში“ კი იკვლევს ბენეფიციარის უნარს გაუმკლავდეს სტრესს სოციალური ფუნქციონირების ფაქტორების, ეკოლოგიური პრობლემების, ფსიქიკური და ფიზიკური ჯანმრთელობის პრობლემების გათვალისწინებით.

ორივე ეს პერსპექტივა განიხილავს ბენეფიციარის გამოცდილებას რამდენიმე კონტექსტური ფაქტორის გათვალისწინებით და აფასებს პროცესს და არა შედეგს.

ლენა დომინელი ფემინისტური სოციალური მუშაობის თეორიისა და პრაქტიკის შესახებ (2002) განსაზღვრავს ფემინისტურ სოციალურ მუშაობას, როგორც სოციალური სამუშაო პრაქტიკის ერთ-ერთ მიმართულებას, რომელიც ეხება გენდერულ უსამართლობას და მის აღმოფხვრას, როგორც ამოსავალ წერტილს ქალების გასაძლიერებლად.

ფემინისტური თეორია სოციალური სამუშაოს განხორციელებისას ხელს უწყობს იმის აღიარებას და გადააზრებას, რომ სოციალური სერვისებიც, მათ შორის ჩვენს ქვეყანაშიც ხშირ შემთხვევაში მჩაგვრელია და ქალებს უწევთ ნაკლებ და უარესს შორის არჩევნის გაკეთება ამ სოციალური სერვისების მიღებისას. ფემინისტი სოციალური მუშაკები ფემინისტურ პრაქტიკას ტრადიციული სოციალური სამუშაოს პრაქტიკისგან მნიშვნელოვნად ანსხვავებენ 4 ანალიტიკურ პრინციპზე დაფუძნებით. ეს არის  (1) გენდერული ანალიზი, (2) ძალაუფლების კავშირების გაცნობიერება (3) სოციალური მომსახურების სერვისების, როგორც ჩაგვრის სტრუქტურების ანალიზი, და ( 4) ფემინისტური პრინციპების გამოყენება მუშაობის დროს.

თუმცა, ფემინისტური თეორიის გავლენა სოციალურ მუშაობაზე არ არის ისეთი ძლიერი, განსაკუთრებით ჩვენს ქვეყანაში, რადგან მას ჯერ კიდევ აკლია ზოგადად საზოგადოების და მათ შორის, პრივილეგირებული ქალებისა და მამაკაცების მხარდაჭერა. მაგრამ, საერთაშორისო პრაქტიკით, ფემინისტურმა პერსპექტივამ მაინც შეინარჩუნა თავისი გავლენა სოციალური მუშაობის პრაქტიკაში, როგორც მიკრო, ასევე მაკრო დონეზე.

მოუსმინეთ სოფო ხვთისიაშვილის პოდკასტს.

პროექტი „სოციალური მუშაობა და ფემინიზმი” ხორციელდება ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის თბილისის ოფისის მხარდაჭერი.