ავტორები: მარიამ აბულაძე, მარიამ გონაშვილი
ნაშრომი მომზადებულია სოციალურ მუშაკთა გაერთიანების მიერ ორგანიზებული სამეცნიერო კონფერენციისთვის: „სოციალური მუშაკები სოციალური ცვლილებების პროცესში“
შესავალი:
სოციალური მუშაობისა და საკანონმდებლო მმართველობის დაახლოება უმნიშვნელოვანესი წინ გადადგმული ნაბიჯია, რადგან ის პირდაპირ ეხმიანება სოციალური მუშაკების ფუნდამენტურ ვალდებულებას, ხელი შეუწყონ სოციალური სამართლიანობის დამკვიდრებას სისტემური ტრანსფორმაციის გზით. სოციალურ მუშაკებს ემპათიის გრძნობასთან ერთად ანალიტიკური გამჭრიახობა და სოციალური საკითხების სირთულეების სიღრმისეული გაგების უნარიც აქვთ. ამიტომ, მათი გადასვლა პრაქტიკული სოციალური მუშაობიდან საკანონმდებლო სივრცეში, არა მხოლოდ კარიერული წინსვლა, არამედ სტრატეგიული მანევრიც არის საკუთარი გავლენის გაზრდისა და ფართო მასშტაბის ცვლილებების განხორციელებისთვის. სოციალურ მუშაკებს ამ პროცესში შეუძლიათ პრობლემების საკანონმდებლო სივრცეში გადატანა და კანონის შემქმნელთათვის ადამიანების სურვილებისა და საჭიროებების სრულყოფილად ჩვენება. მათ შეუძლიათ გამოიყენონ ადვოკატირებისა და ლობირების კამპანიები, ამასთანავე, შეუძლიათ იყვნენ განმანათლებლები და საზოგადოებას მიაწვდინონ ხმა, აუხსნან კანონების არსი და სამომავლო გეგმები.
სოციალური მუშაკები იმ ადამიანებთან მუშაობენ, რომელთა კეთილდღეობასაც შეიძლება სამომავლო კანონი უზრუნველჰყოფდეს. ამიტომ გარდა მტკიცებულებებზე დაფუძნებული ფაქტებისა, მნიშვნელოვანია, სათანადოდ იქნეს გამოყენებული მათი პრაქტიკული ცოდნა და ემპირიული დაკვირვების შედეგები. იმისთვის, რომ კანონების შემუშავებისას მაქსიმალურად იყოს გათვალისწინებული ამ ადამიანთა ინტერესები და საჭიროებები, და არ მოხდეს მათი პრობლემების უგულვებელყოფა, აუცილებელია, პროცესში ჩართული იყოს კომპეტენტური ადამიანი ან ადამიანთა ჯგუფი, რომელებიც აღნიშნულის თავიდან ასაცილებლად იმუშავებენ.
ძირითადი ნაწილი:
სოციალური მუშაობის ამოცანად ხშირად სოციალური ცვლილებების განხორციელებას და სოციალური სამართლიანობის ხელშეწყობას მოიაზრებენ. შესაბამისად, ბევრ კონტექსტში ხაზგასმულია, რომ სოციალური მუშაკები აქტიურად უნდა იყვნენ ჩართულნი არა მხოლოდ მიკრო დონის პროცესებში, რომლებსაც შეუძლიათ გარკვეული ინდივიდების სოციალური პირობების შეცვლა, არამედ მაკრო დონის პროცესებშიც, რომლებიც გავლენას ახდენენ სხვადასხვა ჯგუფის და მთლიანად საზოგადოების კეთილდღეობასა და ცხოვრების პირობებზე. სოციალურ მუშაკებს, მათი ცოდნიდან და პრაქტიკიდან გამომდინარე, შეუძლიათ სოციალური საჭიროებების პოლიტიკის ნაწილად გადაქცევა და თეორიასა და პრაქტიკას შორის მეტ-ნაკლები ბალანსის მიღწევა. მათი ჩართულობა კანონშემოქმედების პროცესში აუცილებელია იმ პოლიტიკის ადვოკატირებისთვის, რომელიც ეხება სისტემურ უთანასწორობას, იცავს დაუცველ მოსახლეობას და უზრუნველყოფს ადამიანის უფლებების დაცვას. ეს ნაშრომი განიხილავს მრავალმხრივ როლებს, რომლებიც სოციალურ მუშაკებს შეუძლიათ შეასრულონ პოლიტიკის ჩამოყალიბებაში და გთავაზობთ პრაქტიკულ სტრატეგიებს საკანონმდებლო ასპარეზზე ეფექტური მონაწილეობისთვის.
სანამ ეფექტური მონაწილეობის სტრატეგიებს ჩავუღრმავდებით, აუცილებელია გავიგოთ კანონშემოქმედებითი პროცესის დინამიკა. დემოკრატიულ საზოგადოებებში კანონების მიღება სხვადასხვა სახით შეიძლება მოხდეს, მათ შორისაა საკანონმდებლო წინადადება, დებატები და კანონის შექმნა. ეს პროცესი მოიცავს სხვადასხვა დაინტერესებულ მხარეებს, როგორებიც არიან კანონმდებლები, პოლიტიკის შემქმნელები, ადვოკატირების ჯგუფები და საზოგადოება (Guiding Principles of Democratic Lawmaking and Better Laws, 2023). სოციალურ მუშაკებს შეუძლიათ გავლენა მოახდინონ ამ პროცესზე, გამოიყენონ თავიანთი გამოცდილება, საინფორმაციო კავშირები და ადვოკატირების უნარები, რათა წინ წამოწიონ იმ პოლიტიკის პრიორიტეტები, რომლებიც შეესაბამება მათ პროფესიულ ღირებულებებსა და ეთიკურ პრინციპებს (NASW).
ერთ-ერთი ძირითადი გზა, რომლის საშუალებითაც სოციალურ მუშაკებს შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ კანონშემოქმედებით პროცესში, არის ადვოკატირება და ლობირება. ადვოკატირება გულისხმობს სოციალური საკითხების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას, საზოგადოების მხარდაჭერის მობილიზებას და გადაწყვეტილების მიმღებებზე ზემოქმედებას საჭირო ზომების მისაღებად. (Civil ენციკლოპედიური ლექსიკონი). სოციალურ მუშაკებს შეუძლიათ დაგეგმონ სოციალური და მედია კამპანიები, ჩაატარონ საგანმანათლებლო ღონისძიებები და საჯარო დისკუსიები როგორც მოსახლეობასთან, ისე გადაწყვეტილებების მიმღებ პირებთან, იმისთვის, რომ შექმნან სათანადო ფონი პოლიტიკის ცვლილებისთვის. ადვოკატირებით მათ შეუძლიათ ხელი შეუწყონ როგორც ინდივიდის, ისე საზოგადოებისა და გარემოს განვითარებას და კულტურულ და სოციალურ მრავალფეროვნებას (REGIS, 2023).
ლობირება გულისხმობს პირდაპირ კომუნიკაციას კანონმდებლებთან, რათა დაარწმუნონ ისინი მხარი დაუჭირონ კონკრეტულ საკანონმდებლო წინადადებებს (გოგიბერიძე. გ. 2012). მიუხედავად იმისა, რომ სოციალურმა მუშაკებმა უნდა დაიცვან ეთიკური მითითებები პოლიტიკურ აქტივობებთან დაკავშირებით, მათ აქვთ უფლება, მხარი დაუჭირონ სოციალურ სამართლიანობას, ინდივიდებისა და თემების კეთილდღეობას (NASW).
სოციალურ მუშაკებს კარგად შეუძლიათ პოლიტიკის ანალიზი, რადგან მათ სპეციფიური პროფესიული ცოდნა აქვთ როგორც სოციალური სისტემების, ისე ადამიანის ქცევისა და ინტერვენციის სტრატეგიების შესახებ (University of West Attica). მათ შეუძლიათ ჩაატარონ კვლევა, შეაგროვონ მონაცემები და შეაფასონ შემოთავაზებული პოლიტიკის გავლენა სხვადასხვა პოპულაციაზე საკანონმდებლო გადაწყვეტილებების ინფორმირებისთვის (MSW, 2023). აღნიშნულიდან გამომდინარე მტკიცებულებებზე დაფუძნებული რეკომენდაციებისა და ალტერნატიული შესაძლებლობების მიწოდებით, სოციალურ მუშაკებს შეუძლიათ აქტიურად ჩაერთონ სოციალურ თემატიკის კანონების შემუშავებასა და იმპლემენტაციაში, რაც ხელს შეუწყობს მდგრადი ცვლილებების განხორციელებას.
სოციალურ მუშაკთა ეროვნული ასოციაციის (NASW) ეთიკის კოდექსში გაწერილია სახელმძღვანელო პრინციპები, რომელიც პოლიტიკური ადვოკატირების პროცესსაც ეხება. კოდექსი ხაზს უსვამს სოციალური სამართლიანობის ხელშეწყობის, მრავალფეროვნების პატივისცემისა და პიროვნების ღირსების დაცვის მნიშვნელობას. სოციალურმა მუშაკებმა უნდა გაითვალისწინონ ძალაუფლების დინამიკა, ინტერესთა კონფლიქტი და გამჭვირვალობის აუცილებლობა პოლიტიკოსებთან და დაინტერესებულ მხარეებთან ურთიერთობისას. ამით მათ შეუძლიათ ნდობის შექმნა, რითაც იზრდება პოლიტიკისა და კანონისადმი სანდოობა და ეფექტურობა.
მოდი ჩავუღრმავდეთ კონკრეტულ მაგალითებს როგორც ქართული, ისე საერთაშორისო კონტექსტიდან იმის საილუსტრაციოდ, თუ როგორ მონაწილეობენ სოციალური მუშაკები კანონშემოქმედების პროცესში და რა გავლენა აქვთ მათ პოლიტიკის შედეგებზე.
ქართული გამოცდილება:
ბავშვთა კეთილდღეობის კანონმდებლობის რეფორმა:
საქართველოში სოციალურმა მუშაკებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს ბავშვთა კეთილდღეობის კანონმდებლობის რეფორმების ადვოკატირებაში. საქართველოს სოციალურ მუშაკთა ასოციაცია (GASW) თანამშრომლობდა სამთავრობო უწყებებთან, საერთაშორისო ორგანიზაციებთან და სამოქალაქო საზოგადოების ჯგუფებთან ბავშვთა დაცვის საკანონმდებლო ჩარჩოში არსებული ხარვეზების აღმოსაფხვრელად.
მაგალითი: 2016 წელს საქართველომ მიიღო ახალი კანონი ბავშვთა კეთილდღეობისა და უფლებების დაცვის შესახებ, რომელიც მნიშვნელოვანი ეტაპია ბავშვთა დაცვის სისტემის რეფორმაში. კანონპროექტის შემუშავებაში ჩართულობით, სოციალური მუშაკები უზრუნველყოფდნენ ექსპერტიზას ბავშვთა კეთილდღეობის საუკეთესო პრაქტიკის შესახებ და ცდილობდნენ, კანონმდებლობას მაქსიმალურად აესახა გაეროს ბავშვის უფლებათა კონვენციის პრინციპები.
გავლენა: განახლებულმა კანონმდებლობამ გააძლიერა სოციალური მუშაკების როლი ბავშვთა დაცვაში, ჩამოაყალიბა ადრეული ჩარევისა და ოჯახის მხარდაჭერის მექანიზმები და ხაზი გაუსვა ბავშვების მონაწილეობის მნიშვნელობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. შედეგად, საქართველომ მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადადგა დაუცველი ბავშვებისა და ოჯახების კეთილდღეობის გაუმჯობესებაში, სერვისების მიწოდების გაძლიერებაში და ბავშვთა დაცვის პოლიტიკის საერთაშორისო სტანდარტებთან შესაბამისობაში მოყვანაში.
სოციალური სამუშაოს ადვოკატირება ჯანდაცვის რეფორმისთვის შეერთებულ შტატებში:
შეერთებულ შტატებში სოციალურმა მუშაკებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს ჯანდაცვის რეფორმის ადვოკატირებაში, რათა გაეზარდათ ხელმისაწვდომობა ხარისხიანი ჯანდაცვის სერვისებზე. 2010 წელს ხელმისაწვდომი მოვლის აქტის (ACA), იგივე „ობამაქეარის“ მიღება მათი ადვოკატირების კამპანიის მნიშვნელოვანი გამარჯვება იყო. შედეგად, ჯანმრთელობის დაზღვევის სისტემამ შტატების მასშტაბით ბევრად მეტი ადამიანი მოიცვა, მოწყვლად ჯგუფებს კი გაეზარდათ ჯანდაცვის სერვისებზე ხელმისაწვდომობა.
მაგალითი: სოციალურმა მუშაკებმა, პროფესიული ორგანიზაციების: სოციალური მუშაკთა ეროვნული ასოციაციის (NASW) და სახალხო ადვოკატირების კამპანიების მეშვეობით, მოახდინეს ACA-ს მხარდაჭერის მობილიზება თემაზე- ჯანდაცვა, როგორც ადამიანის უფლება და დაზღვევის ნაკლებობის ზეგავლენა ინდივიდებსა და ოჯახებზე. მათ ჩაატარეს კვლევა, მისცეს ჩვენებები და ჩაერთნენ პოლიტიკის შემქმნელებთან დისკუსიაში კანონმდებლობის შინაარსის ჩამოსაყალიბებლად.
გავლენა: ACA-ს აქტივობამ მილიონობით ამერიკელისთვის ჯანდაცვის სფერო უფრო ხელმისაწვდომი გახადა; გაფართოვდა Medicaid, კერძო დაზღვევის სუბსიდიები და მეტი აქცენტი გაკეთდა წინასწარ არსებული პირობების მქონე პირთა დაცვაზე. სოციალური მუშაკების ადვოკატირების მცდელობებმა ხელი შეუწყო აქტში დებულებების ჩართვას, რომლებიც მიზნად ისახავს ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე და სხვადასხვა ნივთიერებების მომხმარებელი პირების დახმარებას, პრევენციულ ზრუნვას და ამ მიმართულებით ჯანდაცვის მუშახელის გაძლიერებას. შედეგად, დაუცველი მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა, მათ შორის დაბალი შემოსავლის მქონე პირებმა, რასობრივმა და ეთნიკურმა უმცირესობებმა და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებმა მიიღეს წვდომა აუცილებელ ჯანდაცვის სერვისებზე (NASW, 2016).
დასკვნა:
ნაშრომში განხილული საკითხების შედეგად შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სოციალურ მუშაკებს შეუცვლელი როლი აკისრიათ კანონშემოქმედების პროცესში. მათი უნარები და საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფებთან მუშაობის გამოცდილება უზრუნველყოფს, როგორც სოციალური სამართლიანობის დაცვას, ასევე ადამიანების საჭიროებების უკეთესად გამოვლენას. გარდა ამისა, ძალიან მნიშვნელოვანია ინდივიდების უფლებრივი მდგომარეობის საკანონმდებლო დონეზე გაძლიერება. სოციალურ მუშაკებს გააჩნიათ პროფესიული ეთიკის მაღალ დონეზე დაცვის ვალდებულება და ამ სტანდარტების კანონშემოქმედ პირებთან ლობირების გამოცდილება. საყურადღებოა ასევე სოციალური მუშაკების სპეციფიური ცოდნა პოლიტიკური ანალიზის მიმართულებით და იმის კვლევის პრაქტიკა, თუ როგორ გავლენას ახდენს არსებული პოლიტიკური და საკანონმდებლო მდგომარეობა საზოგადოებასა და ცალკეულ ინდივიდებზე.
რეკომენდაციები
მტკიცებულებებზე დაფუძნებული ადვოკატირების ხელშეწყობა: წავახალისოთ სოციალური მუშაკების ჩართულობა პოლიტიკის ანალიზში, კვლევებსა და მონაცემთა შეგროვებაში. მხარი დავუჭიროთ ემპირიული მტკიცებულებების გენერირებას, ზემოქმედების შეფასებებს და შემთხვევის შესწავლას შემოთავაზებული პოლიტიკის გადაწყვეტილებების ეფექტურობის დემონსტრირებისთვის და მხარი დაუჭირეთ მტკიცებულებებზე ინფორმირებული გადაწყვეტილებების მიღებას.
ეთიკური სტანდარტების დაცვა: დავიცვათ ეთიკური პრინციპები და პროფესიული სტანდარტები სოციალური ადვოკატირების დროს, ვუზრუნველყოთ გამჭვირვალობა და ანგარიშვალდებულება პოლიტიკის შემქმნელებთან და დაინტერესებულ მხარეებთან ურთიერთობისას. ეს გაამყარებს სოციალური მუშაკებისადმი ნდობას და პატივისცემას.
მარგინალიზებული საზოგადოებების გაძლიერება: ადვოკატირების პროცესში ასახული უნდა იყოს მარგინალიზებული თემების გამოცდილებები, მათი პრობლემები და გამოწვევები, უნდა ისმოდეს მათი ხმები და გათვალისწინებულ იქნას მათი ხედვები პოლიტიკურ პროცესებზე. შეძლებისდაგვარად უნდა ვუზრუნველყოთ მათი ჩართულობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, რომ დაიცვან საკუთარი ინტერესები და გავლენა მოახდინონ პოლიტიკის შედეგებზე.
გლობალურ ნეთვორქინგში ჩართვა: ხელი შევუწყოთ სოციალური მუშაკების გლობალურ ნეთვორქინგში ჩართვას და პოლიტიკის ადვოკატირებაში საერთაშორისო გამოცდილების გაზიარებას. დავეხმაროთ მათ, ითანამშრომლონ საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, პროფესიულ ასოციაციებთან და ადვოკატირების ქსელებთან საუკეთესო პრაქტიკის გაცვლის მიზნით და ტრანსნაციონალური სოციალური სამართლიანობის საკითხების გადასაჭრელად.
ამ რეკომენდაციების შესრულებით პოლიტიკის შემქმნელებს, პრაქტიკოსებს და დაინტერესებულ მხარეებს შეუძლიათ შექმნან ხელსაყრელი გარემო სოციალური მუშაკებისთვის, რომ მათ აქტიურად მიიღონ მონაწილეობა კანონშემოქმედებით პროცესში, მხარი დაუჭირონ სოციალურ სამართლიანობასა და ადამიანის უფლებების დაცვას და ხელი შეუწყონ პოზიტიურ სოციალურ ცვლილებებს ადგილობრივ, ეროვნულ თუ გლობალურ დონეზე.
პროექტის ფინანსური მხარდამჭერია “ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდი, სამხრეთ კავკასიის ოფისი”
გამოყენებული ლიტერატურა:
- Guiding Principles of Democratic Lawmaking and Better Laws, 2023
- NASW; 6.04 Social and Political actions
- Civil ენციკლოპედიური ლექსიკონი
http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=143
- REGIS, 2023; The Importance of Advocacy In Social Work; Defining Social Work Advocacy
https://online.regiscollege.edu/blog/advocacy-in-social-work/ - გოგიბერიძე. გ. ლობიზმი და მისი რეგულირების სამართლებრივი ასპექტებ; გვ15
http://press.tsu.ge/data/image_db_innova/disertaciebi_samartali/gia_gogiberidze.pdf
- NASW; 6.01 Social Welfare
- University of West Attica, Theory
- MSW, 2023; How to became a research social worker
- NASW; The Code of Ethics
- ACA Document, 2010, USA; U.S Department of Health and Human Rights.
- NASW, 2016; NASW Standarts For Social Work Practice In Health Care System
No Responses